Zoals je waarschijnlijk in je opleiding al geleerd hebt is er de laatste (ongeveer) tien jaar een verschuiving gaande in het sociaal domein. Meer van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat.’ Er wordt door mensen onderling al veel steun en hulp geboden. De overheid doet steeds meer een beroep op burgers waar het gaat om zorgen voor elkaar. Aan de ene kant vanuit de gedachte dat hulp in en van de eigen omgeving beter aansluit én omdat de zorgkosten anders onbetaalbaar worden. Naast mantelzorgers spelen vrijwilligers een belangrijke rol in de huidige ‘participatiesamenleving’.
Maar is de inzet van vrijwilligers dan vooral van belang omdat het anders te duur wordt? Vullen zij nu de gaten op waar professionals vanwege personeelsschaarste geen tijd voor hebben? En kunnen vrijwilligers eigenlijk wel iets betekenen in complexe situaties waar zij niet voor opgeleid zijn? Het is belangrijk om te weten dat vrijwilligers op een eigen manier meerwaarde hebben. Philine van Overbeeke onderzocht de specifieke waarde die vrijwilligers meebrengen. Hoewel het onderzoek zich richt op fondsenwerving, is het ook interessant voor andere contexten. Haar aanbeveling? Evalueer of het juiste type medewerker (beroepskracht versus vrijwilliger) het werk doet. Iedere rol heeft op een eigen manier meerwaarde. In een goed samenspel vullen de vrijwilliger, de professional en andere betrokkenen (zoals de mantelzorger) elkaar aan.
Door de bril van een vrijwilliger
Ik kom bij meneer thuis, we spelen
samen gitaar. Dat schept een band.
Tijdens het spelen komen we op allerlei
onderwerpen. We drinken een kopje
koffie, maken nog een wandeling. Ik
zie of hij zijn huis heeft opgeruimd,
of hij klaagt of juist blij is. Zie mij en
vraag aan mij wat ik zie en ervaar.
Uit Samen Optrekken (Hogeschool Utrecht).
Door de bril van een verpleegkundige
Van de vrijwilliger hoorde ik dat vrienden van Hanna en haar partner steeds
minder langskwamen. De vrijwilliger
vertelde ook dat hij zich zorgen maakte
om haar partner. Ze begon er vermoeid
uit te zien. Ik besloot om opnieuw de
caregiver strain index af te nemen.
Daaruit bleek ook dat de ervaren belasting toenam. We spraken af dat ik haar
in contact zou brengen met de sociaal
werker. Hierbij helpt het enorm dat we
elkaar kennen in de wijk. Daardoor
hebben we een kort lijntje en wist ik
ook meteen dat hier de aanvulling van
de sociaal werker nodig was. De sociaal
werker heeft samen met Hanna onderzocht wat voor haar belangrijk is. Dat
was om de situatie beter uit te kunnen
leggen aan familie, vrienden en buren.
Dit heeft geleid tot meer begrip en
steun. Laatst belde de vrijwilliger: ‘ze
lacht weer!’
Uit Samen Optrekken (Hogeschool Utrecht).
Vrijwilligers hebben vaak meer ruimte voor persoonlijke aandacht. In het boekje ‘Wie ben ik als ik niet langer ben wie ik was?’ vragen onderzoekers Laurine Blonk, Femmianne Bredewold en Anja Machielse van de Universiteit van Humanistiek aandacht voor dat vrijwilligerswerk meer is dan het aansluiten bij kwaliteiten of behoeften van hulpvragers of vrijwilligers. In het rapport Vrijwilligersinitiatieven als waardevolle ontmoetingsplekken lees je in voorbeelden wat er kan ontstaan in deze contacten en wat de coördinator daarin betekent.
De auteurs schetsen vijf portretten van zelfstandig wonende ouderen. Deze laten zien dat de unieke waarde van vrijwilligerswerk ook ligt in wie we kunnen zijn en worden door de relaties die ontstaan. Je voelt je gekend en gezien, je vindt steun, verbinding, gezelschap of inspiratie. Dit geldt zowel voor hulpvragers als voor vrijwilligers en kan gaan over een een-op-een contact, maar ook over contact in een groter sociaal verband.
Universiteit voor Humanistiek (2022)
Een grote vrijwilligersorganisatie in Nederland is Humanitas. Humanitas zorgt in het programma Wel Thuis voor vrijwillige inzet naast de professionele hulp in gezinnen. Zij geven aan dat juist voor ouders en kinderen met zware en hardnekkige problematiek die aanvulling van de vrijwilliger waardevol is. Een vrijwilliger die vanuit persoonlijke betrokkenheid een relatie aangaat, emotionele en/of praktische steun biedt in het gezin. ‘Vrijwilligers kunnen deel uitmaken van de informele steunstructuren rond gezinnen. Door de inzet van vrijwilligers komt de steun bij de opvoeding weer terug waar die hoort: in de eigen omgeving van het gezin, bij ‘gewone’ mensen’ (Humanitas, 2017).
Vrijwilligers spelen dus een belangrijke rol in het leven van mensen, in het sociaal domein en in de zorg. En niet onbelangrijk: het vrijwilligerswerk is waardevol voor de vrijwilliger zelf. Omdat beroepskrachten het lastig kunnen vinden te bepalen waar vrijwilligers van waarde kunnen zijn en hoe wordt er in Utrecht gewerkt met Ambassadeurs Informele Zorg. Deze ambassadeurs helpen de formele zorg onder andere om het nut en het belang van informele zorg te zien.
Wil je ook ervaren wat het belang van vrijwilligerswerk in de zorg is? Lees dan hier meer over stagelopen in de informele zorg. En lees het praktijkvoorbeeld van Samen Oplopen over de meerwaarde van de vrijwilliger.
Inspiratie
Vrijwilligersinitiatieven als waardevolle ontmoetingsplekken
