Mantelzorg en eenzaamheid

Eenzaamheid is een gevoel dat voor ieder mens anders is. Twee mensen kunnen in precies dezelfde situatie zitten waarbij de ene zich wel eenzaam voelt en de ander niet. De kern van eenzaamheid is het verschil dat iemand ervaart tussen hoeveel contact iemand met anderen wil hebben en hoeveel iemand daadwerkelijk heeft. Het missen van deze contacten kan in verschillende vormen voorkomen:

  • Emotionele eenzaamheid
    Hierbij gaat het om het missen van een partner, intieme vrienden of een hechte band binnen de familie.
  • Sociale eenzaamheid
    Hierbij gaat het om het missen van betekenisvolle relaties in een grotere groep mensen, zoals kennissen en collega’s.
  • Existentiële eenzaamheid
  • Hierbij gaat het over het missen zingeving in het leven, in plaats van over sociale contacten met anderen. Dit wordt ook wel eens omschreven als een verloren en zwervend gevoel.

Waarom juist bij mantelzorgers?

Eenzaamheid is iets wat bij iedereen kan voorkomen, maar er zijn verschillende redenen waarom eenzaamheid ook juist bij mantelzorgers voor kan komen.

Tijdens het zorgen verandert de relatie tussen de mantelzorger en degene voor wie wordt gezorgd. Wanneer het karakter van iemand verandert (door bijvoorbeeld dementie of een psychiatrische aandoening) is het soms moeilijk voor de mantelzorger om nog gesprekken te voeren zoals vroeger. Hierbij kan sprake zijn van emotionele eenzaamheid

De mantelzorger wordt niet gezien, gehoord of begrepen. Het komt voor dat mensen alleen oog hebben voor degene die zorg nodig heeft. De behoefte en wensen van mantelzorgers kunnen onzichtbaar zijn, ook doordat de mantelzorger de vragen van de zorgvrager voor laat gaan. Niet gezien of begrepen worden door collega’s, studiegenoten, hulpverleners en vrijwilligers kan bij mantelzorgers leiden tot eenzaamheid

Een goede vriendenkring en sociaal netwerk kan de mantelzorger helpen bij het praten over de zorgsituatie en deze vol te houden. Wanneer zorg langer duurt en intensiever wordt kan contact met vrienden en omgeving echter verwateren. Het zorgen kan veel tijd en energie kosten waar soms minder begrip voor is vanuit kennissen en vrienden dan de mantelzorger wil. Hierdoor kan sociale eenzaamheid ontstaan

Meneer de Vries (74) zorgt voor zijn vrouw, die na een delirium kampt met gedragsveranderingen. Had zij voorheen de touwtjes in handen, nu is zij van hem afhankelijk geworden. Het contact met zijn vrouw is niet meer zo goed als het was. Hij heeft bovendien het gevoel alle beslissingen alleen te moet maken. Ook merkt hij dat anderen zijn situatie maar moeilijk kunnen begrijpen. Soms vraagt iemand wel hoe het met zijn vrouw gaat, maar bijna niemand vraagt hoe het nu met hem gaat.

Herkennen van eenzaamheid

Omdat eenzaamheid voor ieder persoon anders is, is het niet altijd makkelijk om eenzaamheid te herkennen. Ook heerst er soms een taboe op eenzaamheid, waardoor iemand zich wel eenzaam kan voelen, maar dit niet zal benoemen. Daarom is het belangrijk om goed naar iemand te luisteren en zo in zijn verhaal te herkennen of iemand zich eenzaam voelt of niet.

Hoe is eenzaamheid bij mantelzorgers te herkennen?

  • De mantelzorger heeft nauwelijks eigen activiteiten en bezigheden naast de zorg.
  • De mantelzorger krijgt weinig bezoek van familie of vrienden.
  • De mantelzorger heeft lichamelijke klachten zoals hoofdpijn.
  • De mantelzorger slaapt slecht, eet slecht, valt af.
  • De mantelzorger voelt zich somber of vermoeid.
  • De mantelzorger gebruikt veel alcohol of slaap- en kalmeringsmiddelen.
  • De mantelzorger is bang om alleen te zijn.
  • De mantelzorger verliest het vertrouwen in andere mensen.
  • De mantelzorger houdt mensen op afstand of eist juist erg de aandacht op.
  • De mantelzorgen loopt achter met administratie en betalingen en maakt geen post open.
  • De mantelzorger besteedt minder aandacht aan lichamelijke verzorging.

Eenzaamheid bespreken

Als je vermoedt dat iemand eenzaam is, kun je dit proberen te bespreken met hem of haar. Zet iemand in zo’n gesprek niet onder druk om iets te vertellen, maar wees een luisterend oor en ga het gesprek aan op een gelijkwaardig niveau als de mantelzorger. Een goede manier om dit gesprek aan te gaan is bijvoorbeeld de routekaart ‘in gesprek over eenzaamheid’.

Meer lezen en inspiratie

In gesprek over eenzaamheid

Hoe mantelzorgondersteuning in Dronten Henk uit zijn isolement trok

Publicatie over het omgaan met eenzaamheid onder mantelzorgers

Uit het oog. Essay over gevoelens van eenzaamheid onder mantelzorgers

Partners