Trends en ontwikkelingen

Informele zorg is altijd in ontwikkeling. Zeker met grote maatschappelijke uitdagingen zoals vergrijzing, ouderen die langer thuis wonen, tekorten in de zorg en het beleid voor het omzien naar elkaar komt er een grotere druk op informele zorgers te staan. Ook laten berekeningen zien dat het aantal mantelzorgers de komende jaren flink toe gaat nemen. In dit artikel leggen we de huidige trends en ontwikkelingen rondom informele zorg uit. 

Welke maatschappelijke trends zijn van invloed?  

Er zijn een aantal grote maatschappelijke ontwikkelingen gaande die van invloed zijn op de druk en de rol van mantelzorgers en andere informele zorgers. Vaak vangen mantelzorgers en vrijwilligers klappen op en verlenen (in veel gevallen voor langere tijd) extra zorg. Daardoor lopen zij een groter risico op overbelasting. Een aantal van deze ontwikkelingen beschrijven we hieronder. 

  • Vergrijzing. Hiermee bedoelen we dat de bevolking van Nederland ouder wordt en er straks meer ouderen zijn dan jongeren. Dit komt doordat er in de periode na de Tweede Wereldoorlog meer kinderen werden geboren: de babyboom. De kinderen van toen gaan nu ongeveer met pensioen. Over het algemeen hebben ouderen vaker of meer zorg nodig doordat zij klachten krijgen die te maken hebben met ouderdom. Met ouder worden neemt de kans op bijvoorbeeld diabetes, hart- en vaatziekten of dementie toe. Een overschot aan ouderen en een kleiner percentage aan jongeren (<50 jaar) betekent dat er minder mensen zijn om de zorg te geven aan de ouderen. Daarnaast zijn de ouderen van nu vaker ouder dan de ouderen van vroeger. Dit noemen we dubbele vergrijzing.  

Meer lezen over demografische ontwikkelingen zoals vergrijzing? Lees bijvoorbeeld De demografische toekomst van Nederland: wat weten we, en wat is nog onzeker? of Bevolkingsprognose 2023-2070: minder geboorten, meer migratie.

  • Langer thuis wonen. Er wordt actief landelijk beleid gevoerd op het langer thuis laten wonen van ouderen of mensen met ziekten of beperkingen. Denk aan mensen met een psychiatrische of fysieke hulpvraag. Dit komt deels door tekorten in de zorg, waardoor er minder plekken beschikbaar zijn in woonvoorzieningen met zorg en begeleiding. Maar ook omdat veel mensen graag thuis wonen in plaats van in woonvoorzieningen. Zo behouden ze meer regie over hun leven. Het betekent dat deze mensen de zorg die ze nodig hebben thuis zullen moeten ontvangen. Deels komt deze zorg terecht op professionals die achter de voordeur zorg verlenen, maar ook op de schouders van mantelzorgers en vrijwilligers. 

Meer lezen? Bekijk de rapportage Anders leven en zorgen | Advies | Raad voor Volksgezondheid en Samenleving   

  • Tekorten in de zorg. Volgens voorspellingen loopt het tekort aan zorgpersoneel op. Dit betekent dat er minder professionals beschikbaar zijn die medische zorg kunnen bieden aan hulpbehoevenden. Daardoor lopen wachtlijsten op. Verder is er in de toekomst een groter tekort aan sociaal werkers. Zij zijn belangrijk bij het op tijd signaleren van de hulpvragen. Dit betekent dat er langer beroep gedaan moet worden op mantelzorgers en vrijwilligers voordat hun naaste professionele hulp kan krijgen. Dit kan leiden tot extra druk op het leven van vrijwilligers en mantelzorgers. 

Meer weten? Lees Vijf redenen om het tekort aan sociaal werkers aan te pakken.

  • Omzien naar elkaar. Met omzien naar elkaar wordt vanuit de Nederlandse overheid bedoeld dat mensen meer voor elkaar gaan zorgen en elkaar gaan ondersteunen. Dit zijn mantelzorgers, vrijwilligers, buren en anderen uit iemands sociale netwerk.   

Meer weten? Lees Ongeorganiseerde vrijwillige zorg: wat weten we over deze hulp?

Deze trends en ontwikkelingen staan niet op zichzelf en beïnvloeden elkaar allemaal. Door de vergrijzing zijn er bijvoorbeeld steeds meer ouderen die zorg nodig hebben. Tegelijkertijd neemt het aantal verpleeghuisplekken af en wonen mensen langer thuis. Zij blijven langer in leven. Een gevolg is dat mensen met steeds complexere zorgvragen thuis wonen. Het aantal mensen dat zorg nodig heeft neemt flink toe. Omdat bovendien de personeelstekorten in de zorg oplopen en veel zorgpersoneel de komende jaren met pensioen gaat, verwachten we dat de belasting op de mantelzorgers toeneemt, de zorgsituaties thuis zwaarder worden én mantelzorgers zwaarder worden belast. 

Mantelzorgers in de toekomst 

Het aantal mantelzorgers dat in de toekomst beschikbaar is om voor (onder andere) een oudere te zorgen zal de komende jaren flink afnemen. Dit komt doordat het aandeel 80-plussers verdubbeld. In 1970 waren er nog 30 potentiële mantelzorgers beschikbaar per zorgvrager, in 2040 zijn dat er naar verwachting nog maar 6. Dat betekent dat er minder mantelzorgers voor meer mensen moeten zorgen om te voldoen aan de zorgvraag. Mantelzorgers in balans houden wordt daarmee steeds belangrijker, zodat zij niet uitvallen op hun betaalde werk of zelf (mentale) gezondheidsproblemen krijgen. 

Wat betekenen deze ontwikkelingen voor jouw werk?  

Deze ontwikkelingen in de maatschappij zorgen ervoor dat jij als (toekomstig) professional beter moet gaan samenwerken met informele zorgers. Zij kunnen jou namelijk ondersteunen. Zo leveren jullie samen de juiste zorg voor de hulpvrager. Daarnaast betekent het ook dat je alert moet zijn op overbelasting bij mantelzorgers en andere informele zorgers. Juist omdat zij hun zorgtaken met bijvoorbeeld betaald werk, hun eigen sociale bezigheden en andere verplichtingen delen kunnen zij overbelast raken. Wanneer dit gebeurt worden mantelzorgers en andere informele zorgers zelf ook hulpvrager.  

Meer lezen  

Ben je nieuwsgierig en wil je meer lezen over landelijk beleid dat de toekomst van informele zorg beïnvloedt? Of ben je benieuwd naar toekomstverkenningen over informele zorg? Bekijk dan onderstaande rapporten.  

Partners

Logo Hogeschool Utrecht
Logo Vilans
Logo HAN
Logo HvA Langdurige Zorg en Ondersteuning
Logo BPSW