Kenmerken van het netwerk

Er komt in zorg en welzijn steeds meer aandacht voor het sociale netwerk van de cliënt. Mensen hebben zelf een belangrijke rol in het versterken of het behouden van dit sociale netwerk. Zij ontmoeten anderen, leggen contacten, maken vrienden, helpen anderen en accepteren hulp. Ook als mensen hulpbehoevend zijn, houden zij de regie en blijven ze zoveel mogelijk actief.

Mantelzorgers

Mantelzorgers zijn vaak zelf actief in het netwerk van degene voor wie ze zorgen. In het bijzonder is dat aan de hand als mensen zelf geen contacten meer kunnen onderhouden. Door samen activiteiten te ondernemen en door de mensen voor wie ze zorgen te stimuleren zelf activiteiten te ondernemen. Denk aan een zoon of dochter die een ouder stimuleert om lid te worden van een leesclub. Mantelzorgers kunnen ook mensen uit het netwerk betrekken. Bijvoorbeeld een partner die leden uit het netwerk informeert over hoe om te gaan met het veranderde gedrag van haar man met niet aangeboren hersenletsel. Denk ook een buurvrouw die meegaat naar de sportschool of een vriendin die helpt bij het aanhalen van verwaterde contacten. Daarnaast hebben mantelzorgers vaak een eigen netwerk om te onderhouden. Hierdoor kan de mantelzorger opladen en het eigen verhaal kwijt.

Vrijwilligers

Vrijwilligers kunnen helpen bij het versterken van het netwerk, bijvoorbeeld als vrijwillige netwerkcoach. In maatjesprojecten kunnen ze (tijdelijk) deel gaan uitmaken van het netwerk. Bijvoorbeeld door met cliënten sociale activiteiten ondernemen of als mantelzorgmaatje

Professionals

Welzijnsprofessionals hebben vanuit de Wmo de opdracht mensen te ondersteunen bij het meedoen in de maatschappij. Netwerkgericht werken behoort tot de basistaken van de sociaal werker. Ook zorgprofessionals hebben steeds meer de opdracht om het netwerk van de cliënt te mobiliseren. Beide zijn in hun werk aanvullend op wat cliënten zelf al doen.

Elk netwerk is anders

Vanzelfsprekend is geen netwerk hetzelfde. Als je een goed beeld hebt van wie allemaal deel uitmaken van het netwerk van een cliënt is het ook belangrijk rekening te houden met hoe deze mensen zich onderling tot elkaar verhouden. Dat heeft te maken met de verschillende kenmerken van sociale netwerken. Deze zijn in onderstaande tabel weergegeven.

KenmerkBeschrijvingKracht van het netwerk
OmvangEen kwestie van tellen: hoeveel mensen spelen een rol van betekenis in het leven van deze cliënt?Een groter netwerk betekent vaak ook dat het sterker is.
SamenstellingWie zitten er in het netwerk? Familieleden, vrienden, buren, kennissen, vrijwilligers, professionals.Hoe meer verschillende mensen in het netwerk, hoe groter de kans dat het aan alle functies voldoet.
DichtheidIn hoeverre kennen de netwerkleden elkaar? Is de familie hecht? Is er ook contact tussen de familie en vrienden van de cliënt? Is er sprake van een vriendengroep, of zijn het allemaal losse contacten?Een hoge dichtheid van het netwerk betekent dat gemakkelijk informatie gedeeld kan worden. Maar het kan ook als beknellend ervaren worden.
StabiliteitZijn het oude relaties of juist recente? Is er sprake van verbroken relaties, uit het oog verloren vrienden, weer hersteld contact na een ruzie? In dit kader wordt ook wel gesproken van sterke banden en zwakke banden. Iemand waarmee cliënt een sterke band heeft kan van grote betekenis zijn voor emotionele ondersteuning; een vage kennis kan van belang zijn voor het vinden van werk.
ComplexiteitDit heeft betrekking op de verschillende rollen die iemand vervult. Dit gaat zowel op binnen één relatie (helpt iemand slechts bij de administratie, of gaan ze ook samen naar de voetbalclub) als over het netwerk (er zijn zeker vier mensen beschikbaar die de administratie zouden kunnen doen). Dit gaat over de beschikbaarheid van talenten en rollen van alle leden van een netwerk. Hoe groter die beschikbaarheid (in jargon ‘complexiteit’) hoe meer mogelijkheden er zijn voor uitwisseling van taken en verantwoordelijkheden.
BereikbaarheidHiermee doelen we op geografische nabijheid: woont iedereen dichtbij of juist verspreid over het land (of soms zelfs over de wereld)? Woont de familie in de buurt? Contacten die dichtbij wonen kunnen gemakkelijker even langskomen en bij iets kleins helpen.

Het ecogram

Het ecogram brengt de omvang en de kwaliteit van het sociale netwerk van de cliënt in beeld. Het biedt in één oogopslag een overzicht van belangrijke sociale contacten uit verschillende leefgebieden, wat (potentiële) hulpbronnen zichtbaar maakt. Het gaat daarbij om familieleden, maar ook om vrienden en kennissen en om contacten met vrijwilligers en professionele zorg- en dienstverleners. Door middel van symbolen kan de aard van de relaties worden aangegeven. Dit is een beginpunt om netwerkgericht te kunnen werken, geen doel op zich.

Inspiratie

Het belang van het sociale netwerk

Partners