Respijtzorg is een tijdelijke en volledige overname van zorg met als doel de mantelzorger een adempauze te geven. Respijtzorg is een vorm van mantelzorgondersteuning. We noemen het ook wel vervangende mantelzorg. Door af en toe vrij te zijn van mantelzorgtaken, kunnen mantelzorgers hun eigen leven beter in balans houden en de zorg voor hun naaste langer volhouden.
Vormen van respijtzorg
Respijt kan op verschillende manieren en in verschillende vormen aan mantelzorgers geboden worden. Welke vorm het meest geschikt is, hangt af van de zorgsituatie en de behoeften van de mantelzorgers en zorgvragers. De verschillende vormen zijn:=
- Respijtzorg light: hierbij gaat het vaak om een activiteit voor de naaste, waarbij mantelzorgers kunnen kiezen om wel of niet mee te gaan. Bijvoorbeeld groepswandelingen, wennen op de dagopvang of samen op vakantie.
- Aanwezigheidszorg: iemand die bij de naaste thuisblijft zodat mantelzorgers even iets voor zichzelf kunnen doen. Bijvoorbeeld een vrijwilliger of individuele begeleiding thuis.
- Dagopvang: de naaste kan één of meerdere dagen per week naar een locatie voor een passende activiteit. Denk aan een buurthuis, wijkcentrum of zorgboerderij. Mantelzorgers hebben dan bijvoorbeeld de hele dag voor zichzelf.
- Logeeropvang: de naaste gaat een nachtje of meerdere nachten logeren. Bijvoorbeeld in een logeerhuis, zorghotel of gastgezin.
Er zitten grote verschillen tussen de verschillende vormen van respijtzorg. Denk bijvoorbeeld aan ‘waar’ de zorg wordt geboden, door en voor ‘wie’, of het alleen voor een mantelzorger is of ook voor de zorgvrager én welke duur of frequentie erbij past. Dit alles bepaald de mate waarin mantelzorgers zich ontlast voelen.
De respijtpiramide
Het blijkt dat mantelzorgers weinig gebruik maken van respijtzorg. Dit heeft vaak te maken met dat er stappen in de respijtpiramide worden overgeslagen. De basis is de respijtbehoefte: waar is een mantelzorger bij geholpen? Hier spelen vijf factoren een rol in:
- Andere verantwoordelijkheden. Kan de mantelzorger de zorg combineren met andere verantwoordelijkheden, zoals (vrijwilligers)werk of de zorg voor het gezin? Als dat lastig wordt, dan zal de mantelzorger meer behoefte hebben aan respijt-zorg.
- Opvatting over mantelzorg. Soms mantelzorgers geen gebruik maken van respijtzorg omdat degene voor wie ze zorgen dit niet wil. Ook zien veel mantelzorgers de zorg als een vanzelfsprekende plicht, waardoor respijtzorg niet als optie gezien wordt.
- Kennis over respijtzorg. Wat weet de mantelzorger over respijtzorg? Soms zien mantelzorgers door de bomen het bos niet meer, of hebben ze slechte ervaringen met respijtzorg.
- Omgaan met de situatie. Ziet de mantelzorger de situatie als tegenslag, of blijft hij of zij positief onder de omstandigheden? Dat is heel persoonlijk en raakt aan betekenisgeving. Extra gevoelig liggen situaties waarbij mensen zich schamen voor de aandoening van degene voor wie ze zorgen en daarom de zorgsituatie het liefst verborgen houden.
- Steun uit de omgeving. Krijgt de mantelzorger hulp en steun uit zijn of haar omgeving? Grofweg kan gesteld worden: hoe meer steun er aanwezig is, hoe lager de behoefte aan respijtzorg is.
Pas als het respijtaanbod aansluit bij de respijtbehoefte zal er een resultaat te zien zijn in respijteffect. Het respijteffect is de mate waarin mantelzorgers zich ontlast voelen.
Lees ook meer over:
- Welke vormen van respijtzorg er zijn
- Aan welke regels en wetten moet je denken
- De werkzame elementen van respijtzorg
- Hoe je de toeleiding kunt vormgeven
- Succesvol samenwerken aan respijtzorg
- Wat werkt bij respijtzorg
Bronnen en meer informatie
- Meer informatie over werkzame elementen bij respijtzorg: Wat werkt bij respijtzorg | Movisie
- Meer informatie over respijtzorg: Respijtzorg | Movisie
- Meer inzicht: Reportage EenVandaag: Logeerzorg werkt goed, maar is amper te regelen – MantelzorgNL
- Respijtzorg en mantelzorg