Respijtzorg

Respijtzorg is een tijdelijke en volledige overname van zorg met als doel de mantelzorger een adempauze te geven. Respijtzorg is een vorm van mantelzorgondersteuning. We noemen het ook wel vervangende mantelzorg. Door af en toe vrij te zijn van mantelzorgtaken, kunnen mantelzorgers hun eigen leven beter in balans houden en de zorg voor hun naaste langer volhouden.

Er zijn verschillende vormen van respijtzorg:

  • Respijtzorg light: hierbij gaat het vaak om een activiteit voor de naaste, waarbij de mantelzorgers kan kiezen om wel of niet mee te gaan. Bijvoorbeeld groepswandelen, wennen op de dagopvang of samen op vakantie.
  • Aanwezigheidszorg: iemand die bij de naaste thuis blijft zodat de mantelzorger even iets voor zichzelf kan doen. Bijvoorbeeld een vrijwilliger of individuele begeleiding thuis.
  • Dagopvang: de naaste kan één of meerdere dagen per week naar een locatie wij hij of zij een passende activiteit doet. Denk aan een buurthuis, wijkcentrum of zorgboerderij. De mantelzorger heeft dan de hele dag voor zichzelf.
  • Logeeropvang: de naaste gaat een nachtje of meerdere nachten logeren. Bijvoorbeeld in een logeerhuis, zorghotel of gastgezin.

Welke vorm het meest geschikt is, hangt af van de zorgsituatie en de voorkeuren van de mantelzorger én de zorgvrager. Onderstaande vragen schetsen de contouren van de verschillende vormen van respijtzorg, variërend van bezoekservice, vrijwillige thuishulp en vervangende mantelzorg tot dagopvang en -behandeling, logeerhuis of zorghotel.

  • Waar? Wordt de respijtzorg thuis of buitenshuis aangeboden? Respijtzorg kan aan huis plaatsvinden in de vorm van ‘oppas’ of aanwezigheidszorg, maar de zorgvrager kan ook naar een dagopvang of logeerzorg gaan.
  • Voor wie? Sommige respijtzorgvoorzieningen richten zich speciaal op ouderen met dementie of kinderen met een meervoudige handicap, maar er zijn ook logeervoorzieningen waar in principe iedereen terechtkan. Het is belangrijk bij respijtzorg een bewuste keuze te maken en niet onbedoeld uit te sluiten, houd rekening met verschillende groepen mantelzorgers.
  • Door wie? De vervangende zorg kan geboden worden door vrijwilligers of door professionele krachten, soms ook door een combinatie van beide. Mantelzorgers en zorgvragers kunnen zelf de regie hebben bij het vormgeven van het aanbod, maar dit kan ook in handen liggen van de organisatie alleen.
  • Samen of alleen? Richt de respijtzorg zich specifiek op de zorgvrager, of biedt het een mogelijkheid waar zorgvrager en mantelzorger met elkaar kunnen zijn, waarbij de mantelzorger vrij is van zorgtaken?
  • Welke duur en frequentie? Gaat het om respijtzorg van enkele uren, een dagdeel of dagen tot weken? Is het een incidentele (een vakantie) of een regelmatig terugkerende aangelegenheid, bijvoorbeeld wekelijks twee dagdelen?

Behoefte aan respijtzorg

De route van respijtbehoefte naar gebruik van respijtzorg is een complex proces tussen mantelzorger en zorgvrager. Deze factoren spelen hierin een bepalende rol:

  • Andere verantwoordelijkheden. Kan de mantelzorger de zorg combineren met andere verantwoordelijkheden, zoals (vrijwilligers)werk of de zorg voor het gezin? Als dat lastig wordt, dan zal de mantelzorger meer behoefte hebben aan respijt-zorg.
  • Opvatting over mantelzorg. Soms mantelzorgers geen gebruik maken van respijtzorg omdat degene voor wie ze zorgen dit niet wil. Ook zien veel mantelzorgers de zorg als een vanzelfsprekende plicht, waardoor respijtzorg niet als optie gezien wordt.
  • Kennis over respijtzorg. Wat weet de mantelzorger over respijtzorg? Soms zien mantelzorgers door de bomen het bos niet meer, of hebben ze slechte ervaringen met respijtzorg.
  • Omgaan met de situatie. Ziet de mantelzorger de situatie als tegenslag, of blijft hij of zij positief onder de omstandigheden? Dat is heel persoonlijk en raakt aan betekenisgeving. Extra gevoelig liggen situaties waarbij mensen zich schamen voor de aandoening van degene voor wie ze zorgen en daarom de zorgsituatie het liefst verborgen houden.
  • Steun uit de omgeving. Krijgt de mantelzorger hulp en steun uit zijn of haar omgeving? Grofweg kan gesteld worden: hoe meer steun er aanwezig is, hoe lager de behoefte aan respijtzorg is.

Meer inspiratie

Partners