Zorg en welzijn zonder vrijwilligers is tegenwoordig ondenkbaar. Naast mantelzorgers zorgen vrijwilligers dat mensen langer thuis kunnen wonen en dat de professionele zorg ontlast wordt in tijd én geld. Hierdoor is er meer ruimte voor persoonlijke aandacht. De laatste jaren neemt de rol die vrijwilligers in de zorg hebben toe en dat is met name te zien in de toenemende behoefte aan één-op-één contact.
De vrijwilliger in de zorg is actief in verpleeg- en verzorgingshuizen, ziekenhuizen, binnen gezondheid- en welzijnsinitiatieven in de wijk of buurt, GGz-instellingen, gehandicapten sector, et cetera. Vrijwilligers ondersteunen groeps- of individuele activiteiten, bieden respijtzorg, assisteren zorgverleners bij praktische werkzaamheden, schenken koffie. Veel vrijwilligers zijn binnen zogenaamde buddy of mentor contacten actief waarin zij op individueel niveau sociale en/of emotionele steun bieden of een coachende rol hebben. Binnen de GGz zijn er ook steeds meer ervaringsdeskundige vrijwilligers die van grote betekenis zijn in het herstel van cliënten. Door de grote diversiteit aan context, hulpvragen, duur, intensiteit en doel van het contact zijn de rollen en taken eigenlijk onuitputtelijk.
Wat verstaan we onder vrijwilligerswerk?
De gangbare definitie van vrijwilligerswerk is ‘werk dat in enig georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald wordt verricht ten behoeve van anderen in de samenleving’. Dit is een algemene definitie. Om die reden kan het handig zijn om een meer op de organisatie toegespitste definitie te hanteren, waarin ook duidelijk de visie op vrijwilligerswerk doorklinkt. Daartoe heeft Movisie de ‘Draaischijf Vrijwillige Inzet’ ontwikkeld. Hierin is duidelijk te zien dat een aantal kenmerken van vrijwilligerswerk (onbetaald, niet verplicht, komt anderen ten goede, zekere mate van organisatie) op een strenge of meer soepele manier geïnterpreteerd kunnen worden.
De draaischijf bestaat uit 8 schijven die ieder een vraag vertegenwoordigen. Hiermee worden de kaders van het begrip ‘vrijwillige inzet ‘ bepaald (Movisie, 2013):
-
-
- Het motief: waarom doet de vrijwilliger het werk?
- Oorsprong vrijwillige inzet: vanuit welke andere tijdsbesteding komt de vrijwilliger tot zijn inzet?
- Mate keuzevrijheid: is de vrijwillige inzet een eigen keus van de vrijwilliger?
- Mate van betaling: wat krijgt de vrijwilliger materieel vergoed voor zijn inzet?
- Voor wie doet de vrijwilliger het?
- Type organisatieverband: kan je spreken van een vrijwilligersorganisatie?
- Organisatiegraad: hoe formeel wordt het werk verdeeld?
- En we noemen het….: het oneindig aantal namen van allerlei gradaties en vormen van vrijwillige inzet.
-
Toenemend belang van en druk op vrijwilligers
Zoals aangegeven is er de afgelopen jaren een verschuiving gaande in de rollen en taken van vrijwilligers in de zorg. Dit is met name een gevolg van de decentralisaties binnen het sociale domein die van 2015 in gang zijn gezet. Onder het mom van de ‘participatiesamenleving’ wordt er een groter beroep gedaan op burgers om zelf steun te geven en een minder groot beroep te doen op de overheid. Naast mantelzorger leveren vrijwilligers een grotere bijdrage.
Vrijwilligers(organisaties) zien dat er steeds meer en complexere hulpvragen op hun pad komen, met name via zorgorganisaties en hulpvragers zelf. En in mindere mate van gemeenten, mantelzorgers en de landelijke en lokale vrijwilligersorganisatie. Deze hulpvragen werden eerder beantwoord door professionals. Doordat de taken zwaarder worden en het aantal vrijwilligers niet voldoende is neemt de druk toe, met name bij zogenaamde ‘frontlinievrijwilligers’. Toenemende druk, vraagt een goede begeleiding.
Meer verdieping en inspiratie
Vereniging NOV Vinden en binden
Artikel – Informele zorg in de verstandelijk gehandicaptenzorg is toch even wat anders
WIFA-model & vrijwilligersscan
Quickscan vinden en verbinden; een instrument voor vrijwilligersmanagement in de praktijk
Video: het belang van vrijwilligerswerk in de zorg
Vrijwilligers en mantelzorgers worden steeds belangrijker in de zorg. Het team van de toekomst bestaat uit de cliënt, naasten, vrijwilligers en zorgmedewerkers die gelijkwaardig en vanzelfsprekend samenwerken. De functie van de zorgmedewerker verschuift van zorgen voor naar zorgen met en zorgen dat. Bekijk deze video over de toekomst van vrijwilligerswerk in de zorg.
