Vrijwilligersklem

Bijna de helft van de vrijwilligers in de zorg en ondersteuning zit in een zogenoemde vrijwilligersklem. Het begrip ’vrijwilligersklem’ gaat over de spanning tussen de loyaliteit van de vrijwilliger naar de persoon die ondersteuning ontvangt en de behoeften en grenzen van de vrijwilliger zelf. De vrijwilliger zit ‘klem’ tussen een (potentieel) schuldgevoel en de persoonlijke grens. Zo kunnen zij het moeilijk vinden om met het vrijwilligerswerk te stoppen, omdat ze er geen toekomstige opvolger is, dan wel denken dat die er niet is.

Het vrijwilligerswerk voelt in het begin vaak licht, vrijwilligers beginnen er aan omdat ze het leuk vinden. Toch geeft 1 op de 5 van de vrijwilligers aan dat het (op den duur) zwaar is. Dit gebeurt relatief vaak bij mensen die terminaal zijn of waarbij sprake is van psychische aandoeningen. Verder ervaren vrouwelijke vrijwilligers, vrijwilligers met een midden of hogere opleiding en vrijwilligers met lichte beperkingen het vrijwilligerswerk gemiddeld vaker als zwaar.

Grenzen vervagen

Een toenemende (hulp)vraag van de persoon die je ondersteunt of verergering van de ziekte kan ervoor zorgen dat een vrijwilliger meer taken op zich neemt.

‘Het is heel moeilijk om grenzen te trekken. Altijd iemand [hulpvrager] die zegt: ‘Ja, maar kan je nog even…’ […] Ja, die wil mijn grens niet accepteren.’

Waar vrijwilligerswerk ophoudt en betaald werk begint is niet altijd zo zwart-wit en de betrokken vrijwilliger schiet te hulp waar gaten zitten in de hulpverlening, ook al gaat dit soms hun eigen mogelijkheden te boven.

Ook ervaren toch nog veel vrijwilligers dat professionals niet voldoende oog hebben voor hoe het met hen gaat. Kenmerkend van de vrijwilligersklem is dat de vrijwilliger vaak in stilte ‘klem zit’ en geen contact zoekt met bijvoorbeeld een coördinator. Regelmatig contact en persoonlijke aandacht van professionals/coördinator voor de vrijwilliger is nodig voor het kunnen behouden van plezier in het vrijwilligerswerk en goede informele steun door vrijwilligers.

Grenzen van vrijwilligerswerk (ver)kennen

Zoals benoemd is er een grijs gebied tussen vrijwilligerswerk en betaald werk in de zorg. Het kan helpend zijn om binnen de begeleiding van en het vormen van beleid rondom vrijwilligers, naast aandacht voor wettelijke grenzen, aandacht te schenken aan persoonlijke, functionele en relationele grenzen (Scholten, 2016).

  • Persoonlijke grenzen gaan over wat de vrijwilliger wel en niet wil doen.
  • Relationele grenzen gaan over de samenwerking tussen betrokkenen; vrijwilliger, cliënt, mantelzorger, professionals en de (vrijwilligers)organisatie.
  • Functionele grenzen gaan over uit te voeren grenzen en verantwoordelijkheden. Afstemming hierover maakt duidelijk welke vaardigheden nodig zijn.

De verschillende grenzen hangen met elkaar samen. Afstemming hierover in relationele verbinding kan bijdragen aan het voorkomen van klemmende situaties.

Bekijk onderstaande links voor meer verdieping en inspiratie

Notitie Grenzen verkennen

Artikel Vrijwilligerswerk in de zorg is leuk, maar soms ook zwaar

Aan de andere kant van de schutting; de toenemende vraag naar vrijwillige inzet in het lokale sociaal domein

Video Vilans: grenzen verleggen

Stevig fundament

Partners