Inzet ervaringsdeskundigheid

Werken met ervaring, ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid

Ongeveer één op de vier jongeren tussen de 16 en 24 jaar groeit op als jonge mantelzorger. Onder studenten is er dus al veel ervaring als informele zorger aanwezig. Het is belangrijk dat studenten dit leren herkennen en leren hoe zij deze ervaringen in het werk kunnen gebruiken.

Onderwijs

De maatschappij en de arbeidsmarkt hechten steeds meer waarde aan het inzicht dat voortkomt uit persoonlijke ervaringen, ook in het onderwijs en de professionele wereld waar studenten zich op voorbereiden. Ervaringskennis wordt nu beschouwd als een essentiële ‘derde kennisbron’, naast professionele praktijkkennis en wetenschappelijke kennis, Gezamenlijk zijn deze drie kennisbronnen belangrijk voor goede zorg. Het wordt gezien als een vorm van inzicht van binnenuit, waarbij men ‘weet hoe het is’, zoals benadrukt door Hogeschool Utrecht (2019).

Begrippen ontward: ervaring, ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid

Aan de basis staat de eigen ervaring met een beperking of een ontwrichtende gebeurtenis in het leven én het hervinden van een nieuw evenwicht. Deze ervaring is een persoonlijke beleving van iemand, uniek en subjectief.
Door reflectie en analyse, het betrekken van ervaringen van anderen en het benutten van andere bronnen van kennis ontstaat ervaringskennis.
Met het aanleren van vaardigheden om dit professioneel in te zetten spreken we van ervaringsdeskundigheid. Dit vereist een specifieke cursus of opleiding.

1 Eigen ervaringen van studenten

Studenten leren tijdens hun studie dat hun eigen levenservaring invloed heeft op de manier waarop zij kijken en handelen, ook in het werk. Zij kunnen in situaties betrokken raken die raakvlakken hebben met hun eigen ervaringen. In het onderwijs wordt steeds meer gesproken over de ondersteuning van studenten die mantelzorger zijn. Het is ook belangrijk dat docenten oog hebben voor de inzichten die studenten hebben vanuit deze ervaringen, en studenten hiermee leren werken.

Enerzijds kan dit een kwetsbaarheid zijn; het kan bijvoorbeeld negatieve gevoelens naar boven halen. Of de eigen ervaringen zijn onbewust het uitgangspunt, waardoor de student in de rol van professional onvoldoende in staat is om onbevangen naar een situatie te kijken.

In mijn werk als wijkteammedewerker kom ik soms in gezinnen terecht die mij doen denken aan mijn eigen onveilige gezinssituatie van vroeger. Mijn primaire reactie is dan: het kind moet hier weg! Maar klopt die gedachte wel? Zijn er andere oplossingen mogelijk? Interpreteer ik de signalen goed? Ik ben mij heel bewust van mijn eigen jeugd en wat ik als kind heb gemist. In mijn werk heb ik hierdoor voelsprieten om aan te voelen of er sprake kan zijn van onuitgesproken kwesties, mogelijk als gevolg van loyaal willen zijn naar je ouders. Die voelsprieten zijn zinvol, maar ik weet ook dat ik soms te snel wil handelen. Omdat er in mijn jeugd juist niet gehandeld is. Dit weet ik van mijzelf en daarom heb ik hier regelmatig gesprekken over met collega’s. Zij leren van mijn voelsprieten en ik kan bij hen checken of de aanpak passend is in de betreffende casus. Sociaal werker & KOPP kind

Anderzijds kunnen de persoonlijke ervaringen ook een kracht zijn. Het is de taak van de opleiding om studenten te leren hoe deze ervaringen van toegevoegde waarde zijn in de uitoefening van het beroep. Daarbij is het belangrijk wat de student zelf wil én wat een passende manier is om dit te doen.

2 Ervaringskennis

Door te leren van en te reflecteren op je persoonlijke ervaringen kun je ervaringskennis ontwikkelen. Je kunt ook leren van de ervaringen van anderen en daarmee je eigen kennis verrijken.

We spreken van collectieve ervaringskennis als de ervaringskennis van een groep mensen die ervaringen heeft met gelijksoortige situaties, bijvoorbeeld het verlenen van mantelzorg aan een naaste met een bepaalde chronische aandoening, gebundeld is en op deze manier als kennisbron gebruikt kan worden.

3 Werken met ervaringsdeskundigen

In het werkveld wordt steeds meer gewerkt met (familie)ervaringsdeskundigen. Zij leveren belangrijke bijdragen in de zorg en ondersteuning en kunnen bewustzijn creëren voor het belang van aandacht voor de naasten. Het is daarom belangrijk dat studenten leren wat de (meer)waarde is van ervaringsdeskundigheid en hoe zij goed met (familie)ervaringsdeskundigen samenwerken.

Praktische tips voor in het onderwijs

Ga aan de slag met de ervaringen van jouw studenten – De Hogeschool Arnhem en Nijmegen geeft met de handreiking Op ervaringen kun je bouwen opdrachten om aan de slag te gaan met het thema ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid én de eigen ervaringen van studenten. Het is belangrijk om studenten aan te moedigen om na te denken over hun ervaringen, hoe die henzelf en hun omgeving hebben beïnvloed, en hoe ze mogelijk kunnen bijdragen aan de zorg en ondersteuning.
Breng ook je eigen ervaring in – De vraag of en hoe eigen ervaringen met informele zorg ingezet worden is ook relevant voor docenten. De ervaring leert dat hier nog weinig aandacht voor is in het onderwijs ondanks dat docenten hierin een voorbeeldrol kunnen vervullen.
Schakel een ervaringsdeskundige in tijdens de les – MEE beschikt over een poule ervaringsdeskundigen. Deze groep bestaat uit mensen die ervaring hebben met onder andere autisme (ASS), niet-aangeboren hersenletsel (NAH), een licht verstandelijke beperking (LVB), een visuele beperking of een lichamelijke beperking en mantelzorgers. De ervaringsdeskundigen worden op afroep beschikbaar gesteld voor opdrachten zoals trainingen en voorlichtingen, als klankbord of bij individuele (cliënt)ondersteuning.MantelzorgNL heeft mantelzorgers met ervaringskennis die kunnen worden ingezet in bijvoorbeeld het onderwijs. Onderwijsinstellingen betalen alleen de reiskosten.

Het ervaringsverhaal van de mantelzorger maakte indruk op de studenten. Zij werden geraakt door de persoonlijke verhalen en kregen zo een beter beeld van wat dementie en mantelzorg kan betekenen in het dagelijks leven en wat dit vraagt van beroepskrachten. Docent.

Inspiratie:

Partners