Cliënten in de zorg beslissen zelf mee over de te ontvangen zorg. Wanneer ze de regie over hun leven niet zelf kunnen voeren of dreigen te verliezen, is het van belang dat anderen hen helpen en op bepaalde momenten als vertegenwoordiger beslissingen voor hen nemen. Deze rol wordt meestal vervuld door een partner of naast familielid: een mantelzorger. Het is belangrijk om mantelzorgers mee te nemen in hun rol van wettelijke vertegenwoordiging als het zover komt.
Wat is wettelijke vertegenwoordiging?
Goede vertegenwoordiging wil zeggen dat alleen voor een ander wordt gesproken voor zover die ander dat zelf heeft opgedragen, of voor zover door de rechter is bepaald. Verder kan iemand alleen een naaste vertegenwoordigen als een arts daarom vraagt. Dit gaat om situaties waarin de cliënt wilsonbekwaam is. Daarbij geldt steeds: zelf (laten) beslissen waar mogelijk, alleen beschermen waar nodig.
In de praktijk is vertegenwoordiging door familie de meest voorkomende vorm van vertegenwoordiging in de zorg. Als deze vorm van vertegenwoordiging niet goed loopt of niet mogelijk is, bijvoorbeeld als er geen familie (beschikbaar) is, is het verstandig vertegenwoordiging op een andere manier te regelen. Bijvoorbeeld via volmacht of later via de benoeming van een mentor door een kantonrechter.
Er zijn nog twee soorten van wettelijke vertegenwoordiging:
- Mentorschap is een wettelijke beschermingsmaatregel die kan worden ingesteld voor mensen die (deels) wilsonbekwaam zijn. Vrijwilligers kunnen deze mentorrol vervullen voor mensen die dat nodig hebben. Mentorschap Nederland werft vrijwilligers die worden opgeleid en begeleid om goed uitvoering te geven aan het mentorschap. Nadrukkelijk wordt er hierbij gekeken naar wat de cliënt belangrijk vindt en nodig heeft. De mentor besteedt tijd en aandacht aan de cliënt. Zo leren ze elkaar goed kennen en vertrouwen. Het is ook mogelijk een beroepskracht als mentor in te schakelen
- Niet alleen het gebied van de zorg, maar ook voor financiële zaken kan het wenselijk of nodig zijn vertegenwoordiging te regelen. In het geval van financiële beslissingen is de familie nooit automatisch bevoegd. Dit kan geregeld worden via volmacht of het benoemen van een bewindvoerder of curator door de kantonrechter.
Mantelzorgers voorbereiden
Soms kun je al aanzien komen dat mantelzorgers de wettelijke vertegenwoordiger worden, bijvoorbeeld bij dementie. Het is belangrijk om mantelzorgers voor te bereiden op de taken die hen te wachten staat. Daarmee voorkom je dat mantelzorgers overvallen worden met de nieuwe taken en daardoor overbelast worden.
Bronnen en meer informatie
- In gesprek met stichting Mentorschap West-Brabant: ‘Als mentor handel je altijd vanuit het perspectief van degene die je vertegenwoordigt’
- Ervaringsverhaal van een mentor: ‘Ik probeer ervoor te zorgen dat zij echt iets over zichzelf te vertellen heeft’
- Interview coördinator stichting Mentorschap: ‘Het is mooi dat wij met onze organisatie kunnen meehelpen om iemand in zijn kracht te zetten’
