Mantelzorg en zingeving

Op verschillende manieren kan naar mantelzorg gekeken worden. Bijvoorbeeld naar hoeveel uur de mantelzorg in beslag neemt of welke taken er gedaan worden. Maar ook de betekenis die mensen geven aan de mantelzorg en de ervaringen die zij hebben. Mantelzorg kan energie kosten, terwijl het tegelijkertijd energie oplevert.

Positieve en negatieve ervaringen in de mantelzorg zijn met elkaar verweven. Ze kunnen naast elkaar bestaan. Positieve zorgervaringen heffen weliswaar de zorglast niet op, maar kunnen het wel dragelijker maken. De zorg kan aan de ene kant zwaarder worden en aan de andere kant de relatie hechter maken. In sommige periodes kan de zorg zwaarder zijn, in andere periodes gaat het beter en die momenten worden dan extra gewaardeerd.

‘Op zulke momenten moet je terug op zoek gaan naar de positieve kanten in je leven. De echte liefde, de diepe vriendschap, de tedere genegenheid, de enorm grote band die gegroeid is door de jaren van extra zorgen. Aan elke negatieve ervaring zit er toch een positieve kant. Zo hebben we heel veel vrienden leren kennen, echte vrienden die ons steunen door dik en dun.’ (Een mantelzorger in: Opdebeeck et al., 2003)

Momenten van zin

Mantelzorgers ervaren de zorg niet zonder meer als zingevend. Niet zelden zijn mantelzorgsituaties buitengewoon zwaar, bijvoorbeeld vanwege het (langdurige) lijden van de naasten, het veeleisende van de zorgtaken en soms ook de als moeizaam ervaren samenwerking met professionals. Hierdoor overheersen gevoelens van zinverlies regelmatig de zinervaring.

‘Dat wij samen liedjes zingen en neuriën op de bank, vaak op woensdagochtend. Altijd hetzelfde plaatje met oude nummers van Ria Valk, Wim Sonneveld, Dorus, Willeke Alberti en anderen. Onze hoogstpersoonlijke ‘arbeidsvitaminen’. Het is voor mij een geweldig moment als mijn moeder gaat mee-neurieën en nog mooier als ze begint mee te fluiten.’ (Een mantelzorger in: Momenten van zin)

Bovenstaand voorbeeld maakt goed duidelijk dat ‘zingeving’ vaak gaat over korte, waardevolle momenten. Het gaat bijvoorbeeld om het ophalen van herinneringen, of om het moment dat de naaste de mantelzorger (weer) even herkent als partner of kind.

Trage vragen en zinverlies

‘Trage vragen’ zijn vragen die niet een vastomlijnd antwoord hebben. Vragen waarvan het antwoord ook per dag kan verschillen, kunnen groeien. De ‘momenten van zin’ geven een heel ander perspectief op het leven dan die momenten waarin mantelzorgers zich machteloos voelen. Bijvoorbeeld wanneer de relatie erg verandert of hun naaste sterk lijdt. De situatie kan zwaarder zijn of langer duren dan men had gedacht, ook als men er bewust gekozen heeft voor de mantelzorg. Het ervaren van zinverlies gaat gepaard met zinvragen.

Mantelzorgers staan echter lang niet altijd stil bij de zin van zorg, de ‘trage vragen’ die de zorg kan oproepen en de keuzemogelijkheden die voorhanden zijn. Dat kan komen doordat zij niet gewend zijn om op hun situatie te reflecteren, maar ook doordat de tijd daarvoor ontbreekt vanwege de intensieve zorg. Angst om zich nog slechter te gaan voelen wanneer men stilstaat bij de betekenis van de zorg speelt eveneens een rol.

Wat kan je doen?

Het ontdekken en verkennen van zingeving en reflecteren op de zorg kan goed via de tool Op weg naar vitaliteit, waarin een handreiking gedaan wordt om stil te staan bij de betekenis van anderen, de waarde van de zorg en hoe de mantelzorger zichzelf voelt. Rondom zingeving spelen ook vaak dilemma’s, over wat het goede is om te doen. Hiervoor is de tool Draai het eens om nuttig. Met behulp van graphic novels worden morele dilemma’s uitgebeeld en wordt een uitnodiging gedaan tot gesprek.

Meer lezen en inspiratie

Momenten van zin (essay)
Mantelzorg in de palliatieve fase
Op weg naar vitaliteit
Draai het eens om

Verder leren op de e-learningmodules

Partners